Harmonik aktarma, bilinen vites düzeneklerinden farklı bir ilke temelinde, 1950′lerde geliştirilen mekânik hız değiştirme aygıtı. Dairesel bir ayna dişli ile bunun içinde dönen ince, esnek bir dişli halkadan oluşur.
Basit bir harmonik aktarmanın başlıca üç organı çizimde gösterilmiştir. Ayna dişlinin iç bölümündeki dişler, esnek halkanın dışındaki dişlere geçer.
Esnek halkanın diş sayısı daha azdır ve bu nedenle etkin çapı ayna dişlininkinden daha küçüktür. Dalga üreteci, esnek halka içinde dönen iki makarayı birbirine bağlar; makaralar döndükçe, bastıkları bölümlerde halkanın esneyerek dişlerinin ayna dişlinin dişlerine geçmesini sağlar. Ayna dişli sabitken, motordan gelen dönme hareketini aktarma düzeneğine ileten dalga üreteci saat yönünde döndüğünde, hareketi çıkış miline ileten esnek halka ayna dişinin içinde saatin tersi yönünde ve çok daha düşük bir hızla döner.
Giriş hızının çıkış hızına oranı ayna dişlideki diş sayısı ile esnek halkanın diş sayısı arasındaki farka bağlıdır. Yüksek oranlı klasik vites düzeneklerinden daha hafif, daha küçük ve daha verimli olan tek kademeli harmonik aktarmalarda 320′ye 1 gibi yüksek hız oranlan elde edilebilir; çok kademeli bileşik harmonik aktarmalarda bu oran 1.000.000′a 1 gibi yüksek düzeylere ulaşır.
Harmonik aktarmalarda ayna dişli, esnek halka ya da dalga üretecinden biri sabit tutulurken, öteki organlar giriş ve çıkış elemanı olarak kullanılabilir.
Harmonik aktarmanın başlıca üstünlüklerinden biri, hareketi kapalı bölmelerin içinden iletebilmesidir. Esnek halkanın dişleri uzun, sıkıca kapatılmış, uzun bir esnek borunun merkezine yerleştirilebilir.
Böylece borunun içinde dönen dalga üreteci, esnek halkayı biçimlendirerek çevresindeki ayna dişlinin yavaş bir hızla dönmesini sağlar. Vida sisteminden yararlanarak dönme hareketim doğrusal harekete çeviren harmonik aktarmalar ise nükleer reaktörlerde kullanılır; bu düzeneğin yardımıyla, hava geçirmez biçimde sıkıca kapatılmış boruların içine yerleştirilen kontrol çubukları, reaktör başlığının içinde, mekanik bir değme olmaksızın hareket ettirilebilir. Otomatik kasa makineleri ve döner televizyon antenleri gibi basit donanımlardan son derece gelişkin uzay sistemlerine kadar bir dizi alanda harmonik aktarmalardan yararlanılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder