Osmanlıya Karşı Yapılan Gizli Anlaşmalar, Osmanlı Devletini Paylaşma Planı

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na katılması üzerine topraklarının İtilaf Devletleri ta­rafından pay edilmesi gündeme geldi. Osmanlı Devleti’nin paylaşılma fikri ilk olarak 1908 Reval görüşmeleriyle ortaya çıkmıştır. Ancak Osmanlı topraklarının paylaşılması anlaşmazlıklara neden olabileceğinden, ön­ceden bu konuda bazı anlaşmalar yapmaya ihtiyaç duydular, İngiltere ve Fransa donan­malarının Çanakkale Boğazı’na saldırmaları Rusya’nın tedirgin olmasına ve itilaf Devletle­ri arasında gizli antlaşmaların yapılmasına neden oldu. Osmanlı Devletini paylaşma planları ve bu amaçla yapılan gizli antlaşmalar şunlardır :

1. Boğazlar Antlaşması (1915)
Çanakkale Cephesi’nin açılmasından sonra Rusya Boğazlan tehdit eden İngiltere ve Fransa’ya 4 Mart 1915′te bir nota göndererek boğazların kendisine verilmesini istedi. Os­manlıyı paylaşmak için ilk gizli antlaşma İn­giltere, Fransa ve Rusya arasında Boğazlar konusunda yapıldı. Bu antlaşma ile İstanbul, Boğazlar ve çevresi Rusya’ya verilecekti. Rusya da Osmanlı’nın diğer topraklarının İngiltere ve Fransa arasında paylaşılmasını kabul edecekti.

2. Londra Antlaşması (1915)
Bu antlaşma İngiltere, Fransa, Rusya ve İtal­ya arasında yapıldı. Bu anlaşma ile On iki Ada, Antalya ve çevresi İtalya’ya bırakıldı, İtalya da İtilaf Devletleri’nin yanında I. Dünya Savaşı’na girdi.

3. Petrograd Protokolü (1916)
Bu protokole göre İngiltere ve Fransa boğaz­lar bölgesine ek olarak Trabzon’a kadar Doğu Karadeniz kıyıları ile Erzurum, Van ve Bitlis’i Rusya’ya bıraktılar. Rusya da daha sonra imzalanacak olan Sykes-Picot Antlaşması’nı kabul etti.

4. Sykes-Picot Antlaşması (1916)
İngiltere ile Fransa arasında Osmanlı Devleti’nin diğer topraklarını paylaşmak ama­cıyla yapılan antlaşmadır. Buna göre;
■ Adana, Antakya, Suriye kıyıları ve Lübnan Fransa’ya; Musul hariç Irak İngiltere’ye bı­rakılacak.
■  Suriye’nin diğer bölgeleriyle Musul ve Ürdün’de, İngiltere ve Fransa’nın koruyu­culuğunda Büyük Arap Krallığı kurulacak.
■  Filistin’de uluslararası bir yönetim kurula­caktı.

Bu kararlar Arapların İngilizlerin yanında yer almasına ve Osmanlı Devleti’ne isyan etmesi­ne neden oldu. Bu anlaşmanın şartlarını Rusya kabul etti. Ancak antlaşmadan sonradan ha­berdar olan italya tepki gösterdi.

5. Mac-Mahon Antlaşması (1916)
Antlaşma ingilizlerin Mısır Valisi Mac-Mahon ile Hicaz Emiri Şerif Hüseyin arasında yapıl­mıştır. Mac-Mahon, Arapların Osmanlılara karşı isyan etmesi halinde, Arap bağımsızlı­ğını tanımayı kabul etti.

6. Saint-Jean de Maurienne Antlaşması (1917)
İtalya’nın Sykes-Picot Antlaşması’na tepki göstermesi üzerine ingiltere, Fransa ve italya arasında imzalandı. Buna göre;
■ İtalya üç müttefikin yapmış olduğu anlaş­mayı kabul etti.
■ Antalya, Konya, Aydın ve izmir italya’ya verildi.
■ Anlaşmanın kesinleşmesi görüşmelere katılmayan Rusya’nın onaylaması şartına bağlandı.
Bu antlaşmanın yapıldığı tarihlerde Rusya’da iç karışıklıklar yaşanıyordu. Bu nedenle Rusya bu antlaşmayı onaylamadı, İngiltere ve Fransa bu durumu bahane ederek anlaşmayı yürürlüğe koymadılar. Bu durum İtalya ile iki devlet ara­sında anlaşmazlıklara neden oldu.

7. Erfurt Görüşmesi
Fransa ile Rusya arasında gerçekleşen gö­rüşmedir. Rusya’nın Tuna Nehri’ne kadar ge­nişlemesini öngörüyordu.

8. Tilsit Görüşmeleri
Fransa ile Rusya arasında gerçekleşen gö­rüşmelere göre Rusya Fransa’nın Ege adala­rını almasını destekleyecekti.

9. Bolfour Deklerasyonu
İngiltere’nin Filistin’de bir İsrail Devleti’nin kurulmasına yönelik çalışmalarını içerir.
Osmanlı Devletini Paylaşmak İçin Yapılan Bu Gizli Antlaşmaların Genel Değerlendirmesi ve Sonuçları :
I. Dünya Savaşı sırasında itilaf Devletleri ara­sında yapılan gizli antlaşmaları Rusya’daki Bol­şevikler dünya kamuoyuna duyurdular. Bu ne­denle gizli antlaşmaların uygulanması zorlaştı. Rusya’nın savaştan çekilmesinden sonra payla­şım planları değişikliğe uğradı, itilaf Devletleri Rusya’ya bırakılan boğazları ortak yönetmeyi Doğu Anadolu’yu parçalayıp burada yeni devletler kurmayı ve Ermenilere de toprak verme­yi kararlaştırdılar.
Gizli antlaşmalara en büyük tepki Wilson ilke­lerinin yayınlanmasıdır. Mondros’tan sonraki işgaller gizli antlaşmaların bir sonucudur.